Πώς διαχειρίζεσαι όλο το εύρος των δραστηριοτήτων ενός συλλόγου διαδικτυακά; Πώς εισπράττεις συνδρομές; Πώς προσφέρεις συνδρομητικό περιεχόμενο στα μέλη και πώς επικοινωνείς μαζί τους; Πώς πραγματοποιείς συνελεύσεις, συνεδριάσεις, ημερίδες online; Πώς αποδίδεις ρόλους και δικαιώματα για τη διαχείριση κάθε επιμέρους δραστηριότητας; Και τελικά πώς τα κάνεις όλα αυτά κεντρικά μέσα από τον ιστότοπό σου χρησιμοποιώντας λογισμικό ανοικτού κώδικα;
Σε αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα επιχείρησα να δώσω κάποιες απαντήσεις στο 15ο Συνέδριο Κοινοτήτων Ανοικτού Λογισμικού FOSSCOMM 2022 που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και συγκεκριμένα στο Τμήμα Πληροφορικής με εφαρμογές στη βιοϊατρική, στην πόλη της Λαμίας στις 18-20 Νοεμβρίου 2022. Το FOSSCOMM (Free and Open Source Software Communities Meeting) είναι ένα ετήσιο συνέδριο για το Ελεύθερο Λογισμικό που οργανώνεται απ' την Ελληνική κοινότητα Ελεύθερου Λογισμικού σε διαφορετική πόλη κάθε χρόνο. Ο σκοπός του συνεδρίου είναι η προώθηση της ιδέας του Ελεύθερου Λογισμικού και η σύσφιξη των σχέσεων της κοινότητας του.
Έτσι, αφού ο Σύλλογος συστήθηκε στο κοινό της Fosscomm, απαριθμήθηκαν οι ανάγκες του (που αποτελούν ανάγκες ενός μέσου συλλόγου σήμερα) και τα εργαλεία ανοικτού λογισμικού με τα οποία έσπευσε να καλύψει αυτές τις ανάγκες. Συγκεκριμένα, μεγάλη έμφαση δόθηκε στο Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου Joomla και στις μοναδικές -στον χώρο των open source CMS- δυνατότητες που προσφέρει “out of the box” (όρος που χρησιμοποιώ εκνευριστικά συχνά και κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, συγγνώμη γι' αυτό ?), δηλαδή από μόνο του, χωρίς την εγκατάσταση κάποιας επέκτασης τρίτου κατασκευαστή. Αναλύθηκαν επίσης και τα extensions που του επιτρέπουν να επεκτείνει τις λειτουργίες του, όπως:
- Το Membership Pro, που επιτρέπει στο σύλλογο τη διαχείριση των συνδρομών των μελών του με τρόπο απλό και αποτελεσματικό. Ο μεγάλος βαθμός παραμετροποίησης σε συνδυασμό με τη φιλικότητα απέναντι στο ίδιο το Joomla αλλά και σε άλλες επεκτάσεις τρίτων, όπως του newsletter, έχουν ως αποτέλεσμα την αυτοματοποίηση των περισσότερων διεργασιών που αφορούν τη διαχείριση -τόσο των νέων όσο και των υφιστάμενων- μελών. Έτσι, το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου, που είναι επιφορτισμένο με τη διαχείριση των συνδρομών, εξοικονομεί πολύ χρόνο από την τεχνική διαχείριση – χρόνο που του επιτρέπει να τον διοχετεύει σε ουσιαστικές δράσεις για την εκπλήρωση των σκοπών του.
- Το Acymailing, που δίνει στο Σύλλογο τη δυνατότητα να απευθύνεται μαζικά στα μέλη του αλλά και γενικότερα στους φοιτητές του προπτυχιακού προγράμματος της Δημόσιας Διοίκησης του ΕΑΠ στέλνοντας ενημερωτικά newsletters με τρόπο απλό, άμεσο, αποτελεσματικό και επαγγελματικό.
- Το Jitsi Meet, ένα επίσης ελεύθερο και ανοικτού κώδικα λογισμικό τηλεδιασκέψεων που του επιτρέπει να διοργανώνει διαδικτυακές συναντήσεις και ειδικότερα το Joojitsi Module που καθιστά τις τηλεδιασκέψεις οργανικό στοιχείο του ιστοτόπου, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην απλότητα συμμετοχής ενός μέλους στις τηλεδιασκέψεις του Συλλόγου.
- Το Akeeba Engage, ένα απλό, ελαφρύ και τόσο αποτελεσματικό Component που επιτρέπει στα μέλη να σχολιάζουν τα άρθρα που φιλοξενούνται στο blog, διευκολύνοντας παράλληλα την αρμόδια επιτροπή του Συλλόγου στη διαχείριση αυτών των σχολίων.
Ειδική μνεία έγινε επίσης για το Blog του Συλλόγου Φοιτητών ΔΗΔ-ΕΑΠ και για τον τρόπο με τον οποίον υλοποιήθηκε χάρη στη δυνατότητα που δίνει το Joomla να ορίζεται ένα διαφορετικό Template για ένα μέρος του site, έχοντας ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός ιστοτόπου που ενώ φαίνεται εντελώς διαφορετικός και ανεξάρτητος από τον κεντρικό ιστότοπο, εντούτοις είναι ο ίδιος!
Επιπλέον, μια από τις πιο σημαντικές αναφορές στην παρουσίαση του syllogosdhdeap.gr, ήταν η δυνατότητα που επίσης δίνει το Joomla για πολλές διαβαθμίσεις των δικαιωμάτων, ανάλογα με την ομάδα (user group) στην οποία ανήκει κάποιος χρήστης. Έχοντας ένα από τα πιο προηγμένα συστήματα Access Control List (ACL), δίνεται η δυνατότητα εμφάνισης διαφορετικού περιεχομένου ανάλογα με το αν κάποιος χρήστης είναι απλός επισκέπτης στον ιστότοπο, οικονομικά τακτοποιημένο μέλος του Συλλόγου ή μέλος του οποίου η συνδρομή έχει λήξει. Επιπλέον, χάρη στα user groups και τα δικαιώματα που φέρει το καθένα είναι δυνατός και ο επιμερισμός των διαφορετικών εργασιών που επιτελεί κάθε μέλος του ΔΣ του Συλλόγου, επιτρέποντας σε κάθε στέλεχος του ΔΣ να επικεντρώνεται στο ρόλο που καλείται να επιτελέσει και να μπορεί να διαχειρίζεται μόνο τα στοιχεία του ιστοτόπου που το αφορούν.
[Πιθανότατα λόγω τεχνικών προβλημάτων, από το βίντεο λείπουν τα πρώτα δύο slides της εισαγωγής και της παρουσίασης του Συλλόγου, καθώς και όλα τα slides που αφορούν τη δημιουργία και αποστολή newsletters και την ανάρτηση περιεχομένου στο site]
Φυσικά, ειδική αναφορά έγινε και για ένα σύνολο άλλων καίριων συστατικών του ιστοτόπου, όπως:
• Η δυνατότητα παραμετροποίησης και εξατομίκευσης κάθε στοιχείου που βλέπει ένας επισκέπτης ή ένα μέλος, μέσω overrides τόσο σε οπτικό επίπεδο (template overrides) όσο και σε επίπεδο λεκτικής πληροφορίας (language overrides), καθιστώντας την εμπειρία ενός επισκέπτη στον ιστότοπο όσο πιο εύκολη και ουσιώδη γίνεται.
• Η πλήρης συμμόρφωση με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ ή GDPR) μέσα από μια σειρά δυνατοτήτων που επίσης προσφέρει out of the box το Joomla. Συγκεκριμένα, η προσεκτική και υπεύθυνη τήρηση μιας σαφούς πολιτικής απορρήτου, όρων χρήσης του ιστοτόπου καθώς και όρων συμμετοχής στο blog, πλαισιώνεται από μια σειρά εργαλείων που επιτρέπουν στο Σύλλογο αφενός να εξασφαλίζει τη συναίνεση των χρηστών και των μελών στα σημεία που απαιτείται η ανταλλαγή πληροφοριών (π.χ. φόρμες εγγραφής και επικοινωνίας) αλλά και την αποτελεσματική διαχείριση αυτών των συναινέσεων μέσα από διαδικασίες όπως η τήρηση αρχείου των ίδιων ή η αυτοματοποιημένη συμμόρφωση με καίρια άρθρα του ΓΚΠΔ που αφορούν το δικαίωμα εξαγωγής των δεδομένων που διατηρεί ο ιστότοπος για τα μέλη ή ακόμα και το «δικαίωμα στη λήθη».
• Η πλήρης εφαρμογή μιας σειράς από ορθές πρακτικές σχετικά με την ασφάλεια του ιστοτόπου, όπως π.χ. η συνεχής επικαιροποίηση και αναβάθμιση των συστατικών στοιχείων του. Αν μη τι άλλο, ειδικά σε έναν ιστότοπο που διατηρεί προσωπικά δεδομένα χρηστών του, η ασφάλεια οφείλει να είναι ύψιστη προτεραιότητα και να διασφαλίζεται διαρκώς και με κάθε πρόσφορο τρόπο.
• Η τήρηση μιας σειράς ορθών πρακτικών που στοχεύουν στη φιλικότητα του ιστοτόπου απέναντι 1) στις μηχανές αναζήτησης (Search Engine Optimization – SEO), 2) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που άλλωστε αποτελούν καίριο δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των μελών και εν γένει των φοιτητών του Συλλόγου και 3) στους ίδιους τους χρήστες, μέσα από τη συνεχή φροντίδα του ιστοτόπου ώστε να είναι λειτουργικός, γρήγορος και εύχρηστος ανεξαρτήτως της συσκευής από την οποία τον επισκέπτεται κάποιος (π.χ. smartphones, tablets, laptops κ.λπ.).
Τέλος, έγινε μνεία και για την ιδιαίτερη αξία της εκπαίδευσης των διαχειριστών του ιστοτόπου. Ειδικά σε περιπτώσεις όπου οι υπεύθυνοι για τις επιμέρους διεργασίες του εναλλάσσονται ανά διαστήματα, όπως άλλωστε γίνεται αυτή την περίοδο, όπου έπειτα από τη διεξαγωγή αρχαιρεσιών άλλαξε σχεδόν εντελώς η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου, αναδεικνύεται η τεράστια σημασία ενός εγχειριδίου χρήσης που με απλό και εύπεπτο τρόπο θα «ξεναγεί» τους νέους διαχειριστές του στις επιμέρους δυνατότητες και διεργασίες του. Με την ύπαρξη ενός τέτοιου εγχειριδίου με οδηγίες χρήσης, όχι μόνο μειώνεται η εξάρτηση ενός εκτελεστικού οργάνου όπως το ΔΣ από τον τεχνικό διαχειριστή του ιστοτόπου, αλλά διευκολύνεται σημαντικά και η διαδικασία «παράδοσης της σκυτάλης» από το απελθόν ΔΣ στο νέο, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο σε όλους τους εμπλεκόμενους.
Δείτε ολόκληρη την παρουσίαση στον ακόλουθο σύνδεσμο:
Μελέτη περίπτωσης του syllogosdhdeap.gr
Όπως και η προηγούμενη παρουσίασή μου στη FOSSCOMM, έτσι και αυτή υλοποιήθηκε με τη χρήση του Reveal.js, τιμώντας τις αρχές του Ελεύθερου Λογισμικού/Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα. Το Reveal.js είναι ένα open source εργαλείο που επιτρέπει τη δημιουργία μιας παρουσίασης με slides χρησιμοποιώντας HTML, CSS και Javascript. Ως εκ τούτου, όχι μόνο έχει το πλεονέκτημα ότι είναι ελεύθερη και προσβάσιμη σε όλους, αλλά έχει και την πρακτικότητα του να μπορεί να παρουσιαστεί και να διαμοιραστεί άμεσα μέσω διαδικτύου, έχοντας ως μοναδική απαίτηση την ύπαρξη ενός περιηγητή (browser).
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω πως είναι μεγάλη η χαρά και η τιμή του να αποτελείς μέρος μιας τέτοιας κοινότητας, όπως αυτή που αγκαλιάζει κάθε χρόνο το θεσμό της Fosscomm και μαζεύεται σαν μια μεγάλη οικογένεια για να τιμήσει κάποιες κοινές αρχές και αξίες. Είναι δε ακόμα μεγαλύτερη τιμή όταν σου δίνεται η ευκαιρία και το βήμα να επιστρέψεις μέρος της τεχνογνωσίας σου σε αυτή την κοινότητα, βάζοντας ένα μικρό λιθαράκι στη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία που υπάρχει γύρω από το λογισμικό ανοικτού κώδικα. Εξ’ άλλου, όπως εύστοχα ανέφερε και έτερος ομιλητής σε κάποια στρογγυλή τράπεζα της Fosscomm, το να συμμετέχει κανείς σε μια τέτοια κοινότητα δεν σημαίνει τίποτα λιγότερο από αγάπη και μεράκι γι’ αυτό που κάνει.
Φυσικά, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατόν αν δεν υπήρχαν και φέτος κάποιοι φοιτητές – εν προκειμένω του τμήματος Πληροφορικής με εφαρμογές στη βιοϊατρική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας – που ανέλαβαν την τεράστια υπόθεση της διοργάνωσης της Fosscomm. Άνθρωποι που επένδυσαν έναν τεράστιο αριθμό ανθρωπο-ωρών από τον προσωπικό τους χρόνο για να βγει ένα άριστο -και αντάξιο του ονόματος ενός 15ετούς πλέον θεσμού όπως η Fosscomm- αποτέλεσμα, τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια αλλά και μετά το τέλος της διεξαγωγής του. Φοιτητές που ακούραστα, ευγενικά, με χαμόγελο και αξιοπρόσεκτο επαγγελματισμό βρίσκονταν δίπλα σε κάθε ομιλητή και σε κάθε συμμετέχοντα, απαντώντας σε κάθε ερώτηση και κάνοντας προσωπική υπόθεση την άρτια οργάνωση του συνεδρίου. Ένα τεράστιο «ευχαριστώ» λοιπόν, στην Ευαγγελία, στον Κωνσταντίνο και γενικότερα σε όλα τα στελέχη της διοργάνωσης και τους εθελοντές για την καταπληκτική δουλειά τους.